Ahmet ASLAN - Cumhuriyet Savcısı
  Güncelleme: 27-11-2019 19:04:00   27-11-2019 13:08:00

Kutadgu Bilig’de Adalet

          İlk Türk siyasi topluluklarının belirli ve sıkı şekilde uygulanan kurallara (töre) bağlı olarak yönetildiği, egemenlik hakkının bile töreyle sınırlı olduğu, hakanların töreyle çelişen hükümler veremedikleri bilinmektedir. Öyle ki “il gider, töre kalır” diye bir atasözü bile mevcuttur. Sosyal ve siyasal alana hükmeden kuralların genel adı olan “töre” kavramına, Orhun Kitabelerinin on bir ayrı yerinde de rastlanmaktadır. Türklerin büyük önem verdikleri “hukuka riayet” prensibi, İslam’la şereflendikten sonra da farklı boyutlar kazanarak hüküm sürmeye devam etmiş ve adalet, Türk-İslam geleneğinde her daim “öncelikli değer” olarak benimsenmiştir.
          Büyük Selçuklu Veziri Nizamü’l-Mülk’ün kaleme aldığı Siyasetname’de, 14. yüzyıl Osmanlı yazarlarından Şeyhoğlu Mustafa’nın eserlerinde, Şair Nabi’nin dizelerinde, padişah fermanlarında, velhasıl tarihimiz boyunca vücuda gelip bugüne ulaşan birçok belgede adalete vurgu yapıldığını görürüz. Adalet, Yusuf Has Hacib tarafından kaleme alınıp 1070 yılında Karahanlı hükümdarına sunulan Kutadgu Bilig’de de gerek devlet idaresi gerekse toplumsal düzen açısından olmazsa olmaz bir değer olarak öne çıkarılmış; neredeyse eserin her bölümüne könilik (adalet, doğruluk) damga vurmuştur. Diyeceğim o ki işi zorlaştırıyoruz! Bugün “modern” devletlerin milyonlarca kanun hükmü, binlerce personel ve teknoloji harikası teçhizatla sağlamaya çalıştığı adil toplum düzenini, Kutadgu Bilig’den seçtiğim şu üç beş satıra riayet ederek sağlamak mümkün:
 
Gerek oğlum, yakınım veya hısımım olsun,
Gerek yolcu, geçici veya konuk olsun.
Kanun karşısında benim için hepsi birdir,
Hüküm verirken hiçbiri beni farklı bulmaz.
Bu beyliğin temeli adalettir, 
Beyler adil olursa dünya huzura kavuşur.
                                ***
Bu dünya ve devlet seni aldatmasın,
Bütün işlerde adaleti göz önünde bulundur.
Kanunu halka doğru ve dürüst uygula ki,
Kıyamet gününde bahtiyar olasın.
                                 ***
Adalete dayanan kanun bu göğün direğidir,
Kanun bozulursa gök yerinde duramaz.
                                 ***
Sen her vakit adaletle hüküm ver,
Beylik kanunla ayakta durur.
 
Kaynakça Ve Okuma Tavsiyesi
AYDIN, M. Akif. Türk Hukuk Tarihi. 5. Basım. İstanbul: Hars Yayıncılık, 2005.
EKİNCİ, Ekrem Buğra. Osmanlı Hukuku. 3. Basım. İstanbul: Arı Sanat Yayınevi, 2014.
İNALCIK, Halil, Bülent Arı ve Selim Aslantaş (ed.). Adalet Kitabı. 1. Basım. Ankara: Kadim Yayınları, 2012.
KÖSEOĞLU, Nevzat. Hukuka Bağlılık Açısından Eski Türklerde, İslam’da ve Osmanlı’da Devlet. 3. Basım. İstanbul: Ötüken Neşriyat, 2013.
NİZAMÜ’L-Mülk. Siyasetname. Mehmet Taha Ayar (çev.). 7. Basım. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2014.
PALA, İskender. Kadılar Kitabı. 2. Basım. İstanbul: Kapı Yayınları, 2006.
TERZİ, Mehmet Akif. Türk Devlet Geleneğinde Bürokrasi. 1. Basım. İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayınları, 2015.
YUSUF Has Hacib. Kutadgu Bilig. Reşid Rahmeti Arat (çev.). 2. Basım. İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 2008.
 
 
 
  FACEBOOK YORUM
Yorum
  YAZARIN DİĞER YAZILARI
BİZİ TAKİP EDİN
  • Tüm Anketler
    İSTANBUL BÜYÜKŞEHİR BELEDİYE BAŞKANI KİM OLMALI?
    YUKARI